İran ilə P5 + 1 ölkələri arasında uzun müddətdir həyata keçirilən nüvə müzakirələrdə əldə olunan razılaşmanın detalları müəyyən oldu.
Avropa Birliyi tərəfindən çap olunan müqavilə mətnində qarşıya çıxan məsələlər bu şəkildədir: İran, gələcək 10 il ərzində uran zənginləşdirmə prosesində yalnız səmərəsi nisbətən aşağı olan IR-1 nüvə sentrifuqa istifadə edəcək. Bu müddət ərzində Natanznükleer kompleksindəki sentrifuqa sayını 5060-da tutacaq, qalanlarını isə UAEANIN nəzarətindəki anbarlara qaldıracaq.
ZƏNGİNLƏŞDİRİLMİŞ URAN EHTİYATI
İran, gələcək 15 il ərzində uran zənginləşdirmə fəaliyyətlərini Natanzdaki nüvə kompleksində keçirəcəklər. Uran zənginləşdirməkdə 3,67%-in üzərinə çıxmayacaq. Yer altında inşa edilən və xaricdən hücumlara davamlı halda yerləşən Fordo nüvə obyektlərində isə uran zənginləşdirmə ilə bağlı heç bir fəaliyyət göstərməyəcək.
Elmi tədqiqat reaktoru olaraq istifadə ediləcək kompleksdə keçiriləcək təcrübələr üçün beynəlxalq cəmiyyətlə iş birliyi qura biləcək.
İran, gələcək 15 il ərzində sahib olduğu uran ehtiyatını, 3,67 % zənginlik faizinə sahib olacaq şəkildə 300 kiloqramla məhdud tutacaq.
AĞIR SU REAKTORU
Nüvə silahlarında istifadə edilən plütonyum istehsalına imkan verəcəyi üçün narahatlıq mənbəyi olan Aramaq ağır su reaktoru, müqavilə ilə birlikdə yüngül su reaktoruna çeviriləcək. İran, gələcək 15 il ərzində yeni ağır su reaktoru inşa edə bilməyəcək, ağır suyu toplamayacaq ancaq ehtiyacdan artıq miqdar beynəlxalq bazarda satılacaq.
KƏSİLMİŞ YANACAQ
İran, gələcək 15 il ərzində elmi və sənaye radioaktiv izotop istehsalı istisna kəsilmiş yanacaqla bağlı yeni işləmə və Ari-Gər fəaliyyəti aparmayacaq. Hal-hazırdakı enerji və tədqiqat reaktorlarının kəsilmiş yanacağı, işlənmək və ya məhv edilmək kimi yurd xaricinə çıxarılacaq.
İran, geniş beynəlxalq müşahidələrə imkan verən Nüvə Silahların Yayılmasının Qarşısının Alınması Haqqında Müqavilənin (NPT) Əlavə Protokolunu təsdiqləyərək qüvvəyə qoyacaq.
SANKSİYALARIN QALDIRILMASI
Bunlara qarşılıq, İrana qarşı BMT sanksiyaları da daxil bütün sanksiyalar, UAE-yə tərəfindən keçiriləcək təsdiqləmə prosedurlarına paralel olaraq qaldırılacaq. Nə Aİ, nə də ABŞ yeni embarqo qərarı qəbul etməyəcək.
MÜQAVİLƏNİN Həyata Keçirilməsi
Müqavilənin həyata keçirilməsi məsələsində tərəflər arasında çıxacaq münaqişə prioritet olaraq tərəflərin yaratdığı birgə komissiyaya çatdıracaq. Komissiya 15 gün ərzində problemi həll etməməsi vəziyyətində tərəflər məsələni Xarici İşlər Nazirlərinə daşıyacaq.
Nazirlərin da, 15 gün ərzində problemi həll etməməsi vəziyyətində məsələ tərəflərin nümayəndələrinin bərabər, müstəqil üzvünün də yerləşəcəyi üç nəfərlik məşvərət kabinetinə təqdim olunacaq. Buradan da nəticə çıxmaması vəziyyətində məsələ BMT Təhlükəsizlik Şurasına daşınacaq.
Embarqoların qaldırılmağa davam edilib edilməyəcəyi ilə BMTŞ qərarı səsverməyə təqdim olunacaq. Əgər 30 gün ərzində BMTŞ-da da bir qərar çıxarılmazsa və əks qərar çıxmasa BMT-nin köhnə embarqoları yenidən həyata keçiriləcək.
Mətləb BALAKİŞİYEV
